1 stycznia 2024 roku minimalne wynagrodzenie za pracę w Polsce wzrosło do 4242 zł brutto. Dlatego niektórzy nauczyciele otrzymują wyrównanie z tytułu niższego uposażenia niż przewidują przepisy prawa pracy. Są jednak samorządy, które sygnalizują chęć potrącania wypłaconych dodatków wyrównawczych w momencie wejścia w życie zapowiadanych przez rząd podwyżek dla nauczycieli. Dlatego Związek Nauczycielstwa Polskiego przygotował opinię prawną w tej sprawie. Zgodnie z nią, takie potrącenie z wynagrodzenia pracownika może nastąpić tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie!
Opinia ZNP ws. potrącania wyrównań wypłaconych w związku z nieosiąganiem przez nauczycieli stawek minimalnego wynagrodzenia w kontekście następczej podwyżki wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli
1. Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej (dalej – r.zm.r.płac.) zmieniającego tabelę w rozporządzeniu płacowym nauczycieli, określającej stawki minimalnego wynagrodzenia zasadniczego, wejdzie w życie z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2024 r. W związku z tym zwiększone stawki wynagrodzenia zasadniczego będą wypłacane z wyrównaniem od dnia 1 stycznia 2024 r.
Jednocześnie należy zauważyć, że dotychczas obowiązująca tabela w rozporządzeniu określającym minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego dla nauczycieli w większości przypadków zawierała kwoty niższe niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2024 r., określonego w § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 września 2023 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r. (Dz.U. poz. 1893) – dalej r.w.m.w.p.
W związku z tym nauczycielom, których wynagrodzenie nie osiągnęło w danym miesiącu wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. w kwoty 4242 zł określonej w § 1 r.w.m.w.p., wypłacany był dodatek wyrównawczy, o którym mowa w art. 7 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 2207 ze zm.) – dalej u.m.w.p.
2. Zgodnie z treścią art. 7 u.m.w.p. jeżeli w danym miesiącu, z uwagi na terminy wypłat niektórych składników wynagrodzenia lub rozkład czasu pracy, wynagrodzenie pracownika jest niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia, następuje uzupełnienie wynagrodzenia do tej wysokości w postaci wyrównania (dodatek wyrównawczy).
Obecnie pojawiają się informacje, że dodatek wyrównawczy wypłacony na podstawie art. 7 u.m.w.p. będzie potrącany po wypłaceniu zaktualizowanych stawek wynagrodzenia zasadniczego na podstawie rozporządzenia płacowego – z wyrównaniem od 1 stycznia 2024 r.
3. Zdaniem Związku Nauczycielstwa Polskiego potrącenie wypłaconego dodatku wyrównawczego jest nieprawidłowe z tego względu, że dodatek wyrównawczy, o którym mowa w art. 7 u.m.w.p., ustalany jest w określonym miesiącu, w odniesieniu do wynagrodzenia osiągniętego w tymże miesiącu, a także w związku z nieosiągnięciem w tym miesiącu kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Jeżeli nauczyciel nie osiągał wysokości wynagrodzenia minimalnego (4242 zł) w styczniu czy lutym, wypłacenie wyrównania na podstawie § 1 r.zm.r.płac., nie zmienia zasadności wypłacenia dodatku wyrównawczego na podstawie art. 7 u.m.w.p. w miesiącu styczniu czy lutym, niezależnie od wyrównania wypłaconego później na podstawie rozporządzenia płacowego nauczycieli.
W treści art. 6 i 7 u.m.w.p. nie została bowiem przewidziana formuła uśredniania wynagrodzenia np. z okresu kwartału i dopiero przy ustaleniu, że średnie wynagrodzenie z ww. okresu nie osiąga wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, dodatek wyrównawczy jest wypłacany.
W treści art. 6 i 7 u.m.w.p. przewidziano natomiast zasadę, że jeżeli w danym miesiącu nie jest osiągane wynagrodzenie minimalne, wypłacany jest dodatek wyrównawczy.
Z tego względu zdaniem ZNP określanie wypłaconego dodatku wyrównawczego na podstawie art. 7 u.m.w.p. jako świadczenia nienależnego należy traktować jako czyn, o którym mowa w art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 984 ze zm.) – dalej k.p.
Zgodnie z treścią art. 282 § 1 pkt 1 k.p. kto wbrew obowiązkowi wysokość wynagrodzenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń – podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
4. Przepisy prawa pracy ze względu na realizację naczelnej zasady ochrony wynagrodzenia za pracę, umożliwiają potrącenie wynagrodzenia tylko w przypadkach wyraźnie określonych w treści ustawy Kodeks pracy.
Dyspozycja art. 87 k.p. nie obejmuje jednak sytuacji wskazanej w omawianej sprawie, więc pracodawca nie może potrącić wypłaconego dodatku wyrównawczego w kolejnym terminie płatności bez zgody pracownika.
Stąd ewentualne zastosowanie może mieć jedynie art. 91 § 1 k.p., zgodnie z którym należności inne niż wymienione w art. 87 k.p., mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie.
Z przepisu wynika więc norma, że brak zgody pracownika na potrącenie „innych należności” powoduje wystąpienie skutecznie prawnej przeszkody dokonania przez pracodawcę takiego potrącenia.
W takiej sytuacji pracodawca może dochodzić swego żądania tylko przed sądem, który dokona oceny czy w sprawie występuje podstawa do uznania wypłaty dodatku wyrównawczego jako świadczenia nienależnego.
Sporządził Krzysztof Lisowski
W styczniu br. Związek Nauczycielstwa Polskiego wystąpił do Minister Pracy z wnioskiem o znowelizowanie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę w ten sposób, aby wśród składników wynagrodzenia niezaliczanych do płacy minimalnej zostało uwzględnione wynagrodzenie z tytułu pracy w godzinach ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw.
Obecnie nauczyciele wykonujący dodatkową pracę w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw, mają zdecydowanie gorszą sytuację prawną w zakresie prawa do wyrównania w porównaniu do tej samej grupy nauczycieli, którzy nie realizują zajęć w ramach godzin ponadwymiarowych i/lub doraźnych zastępstw.
Związek Nauczycielstwa Polskiego opowiada się za jak najszybszą wypłatą podwyżek dla nauczycieli z wyrównaniem od 1 stycznia br. Dlatego z uwagi na kalendarz prac legislacyjnych Związek zakończył dziś etap uzgodnień projektu rozporządzenia płacowego MEN, aby nauczyciele mogli już w marcu otrzymać obiecane podwyżki z wyrównaniem od 1 stycznia.
Podczas dzisiejszych rozmów przedstawiciele ZNP zaproponowali:
– przesunięcia w ramach budżetu przeznaczonego na podwyżki dla nauczycieli, aby zwiększyć wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli mianowanych (poprzez zwiększenie udziału płacy zasadniczej w ogólnym wynagrodzeniu nauczycieli mianowanych do 70 proc.). Wg ZNP jest to konieczne, ponieważ propozycja płacowa MEN oznacza, że różnica pomiędzy wynagrodzeniem zasadniczym nauczyciela początkującego a mianowanego wyniesie tylko 149 zł;
– wznowienie rozmów przed 1 września br. o wzroście wynagrodzeń nauczycieli ze szczególnym uwzględnieniem nauczycieli mianowanych jeszcze w tym roku budżetowym;
– wyłączenie godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw z konstrukcji średniego wynagrodzenia nauczycieli, ponieważ jest to dodatkowa praca (godziny te zawyżają konstrukcję średniego wynagrodzenia);
– zmianę systemu wynagrodzeń nauczycieli poprzez likwidację kwoty bazowej na rzecz powiązania wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce (obywatelska inicjatywa ZNP „Godne płace i wysoki prestiż”).
Ministerstwo edukacji w projekcie rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie ws. stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, zaproponowało następujące stawki minimalnego wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli posiadających tytuł zawodowy magistra z przygotowaniem pedagogicznym:
Przedstawiciele ZNP doceniają skalę wzrostu wynagrodzenia nauczycieli, ponieważ takich podwyżek nie było w ostatnich latach! Jednak propozycja płacowa MEN pokazuje, jak niewielkie są obecnie zarobki nauczycieli, skoro nawet 33-procentowy i 30-procentowy wzrost płac nie zapewnia podwyżki wynagrodzenia zasadniczego o 1500 zł.
Podwyżka nie zapobiegła także dalszemu spłaszczeniu wynagrodzeń na poszczególnych stopniach awansu zawodowego. Dlatego podczas negocjacji Związek Nauczycielstwa Polskiego zaproponował
– zwiększenie udziału płacy zasadniczej w ogólnym wynagrodzeniu nauczycieli szczególnie w kontekście nauczycieli początkujących i mianowanych,
– zmianę systemu wynagrodzeń przez likwidację kwoty bazowej na rzecz powiązania wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce (wg. GUS),
– wznowienie rozmów o wzroście wynagrodzeń nauczycieli jeszcze w tym roku budżetowym;
– wyłączenie godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw z konstrukcji średniego wynagrodzenia nauczycieli.
Na wniosek ZNP zostaną powołane przez MEN cztery grupy robocze
które jak najszybciej rozpoczną prace nad propozycjami nowych rozwiązań prawnych.
1 lutego 2024 r. odbyło się spotkanie uzgodnieniowe projektu rozporządzenia płacowego MEN z udziałem kierownictwa resortu edukacji oraz przedstawicieli oświatowych związków zawodowych.
ZNP reprezentowali: prezes ZNP Sławomir Broniarz, wiceprezes ZG ZNP Urszula Woźniak oraz członkowie Zarządu Głównego ZNP Krzysztof Baszczyński, Elżbieta Markowska, Adam Młynarski i Edyta Książek. Natomiast ze strony MEN w spotkaniu uczestniczyli minister edukacji Barbara Nowacka oraz wiceministrowie Paulina Piechna-Więckiewicz i Henryk Kiepura.
Projekt rozporządzenia
W projekcie rozporządzenia MEN zmieniającego rozporządzenie ws. stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ministerstwo edukacji zaproponowało następujące stawki minimalnego wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli z pierwszej grupy zaszeregowania płacowego (tj. posiadających tytuł zawodowy magistra z przygotowaniem pedagogicznym):
Postulaty ZNP
Propozycja płacowa pokazuje, jak niewielkie są obecnie zarobki nauczycieli, skoro nawet 33-procentowy i 30-procentowy wzrost płac nie zapewnia podwyżki wynagrodzenia zasadniczego o 1500 zł. Podwyżka nie zapobiegła także dalszemu spłaszczeniu wynagrodzeń na poszczególnych stopniach awansu zawodowego. Dlatego podczas dzisiejszych negocjacji przedstawiciele ZNP zaproponowali zmiany związane ze
poprzez:
– zwiększenie udziału płacy zasadniczej w ogólnym wynagrodzeniu nauczycieli szczególnie w kontekście nauczycieli początkujących i mianowanych (propozycja płacowa MEN oznacza, że różnica pomiędzy wynagrodzeniem zasadniczym nauczyciela początkującego a mianowanego wynosi jedynie 149 zł),
– powiązanie wynagrodzeń nauczycieli z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce.
Przedstawiciele ZNP doceniają skalę wzrostu wynagrodzenia nauczycieli, ponieważ takich podwyżek nie było w ostatnich latach. W czasie 8 lat rządów PiS ówczesny rząd dwukrotnie zamroził pensje nauczycielskie. Wyglądało to następująco:
Tegoroczna podwyżka jest efektem determinacji protestujących nauczycieli i nauczycielek, angażujących się działania protestacyjne i obywatelskie ZNP w ostatnich latach!
Ustalenia
Podczas dzisiejszego spotkania ustalono, że:
Ministra edukacji Barbara Nowacka zadeklarowała:
– jak najszybsze wypłacenie 30- i 33–procentowych podwyżek z wyrównaniem od 1 stycznia br. mimo zawirowań budżetowych (31 stycznia br. prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę budżetową na rok 2024 i skierował budżet w trybie kontroli następczej do Trybunału Konstytucyjnego),
– poparcie obywatelskiej inicjatywy ZNP dotyczącej powiązania wynagrodzeń nauczycielskich z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce,
– wolę prowadzenia rozmów z partnerami społecznymi na temat zmian w edukacji i systemie wynagrodzeń nauczycieli oraz podwyżek w roku 2025,
– prace nad obudową prestiżu zawodowego nauczycieli i dialogu społecznego.
Inicjatywa obywatelska ZNP
Zdaniem ZNP, punktem odniesienia przy kształtowaniu wysokości płac nauczycieli powinien być obiektywny wskaźnik, niezależny od decyzji polityków z rządzącej w danym momencie ekipy, co wynika z naszej obywatelskiej inicjatywy.
W ubiegłym tygodniu w Sejmie odbyło się pierwsze czytanie naszego obywatelskiego projektu „Godne płace i wysoki prestiż nauczycieli”. To propozycja powiązania wynagrodzeń nauczycielskich z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce. Liczymy na szybkie procedowanie naszej inicjatywy w Sejmie.